We krijgen vaak de vraag, wat ís PublicSpaces nou eigenlijk? Wat willen jullie precies? En hoe ga je je doelen bereiken?

Veel van die informatie is op deze website terug te vinden, maar, toegegeven, nogal verspreid. Een van de doelen die we ons hebben gesteld is om in de komende maanden de site stevig onderhanden te nemen. Maar in de tussentijd hebben we hieronder de meest relevante informatie alvast op een rij gezet.

Wat is het probleem
Het internet, begonnen als een publiek domein waar openheid en gelijkwaardigheid de dominante waarden waren, heeft zich ontwikkeld tot een arena waar commerciële bedrijven en belangengroepen domineren die elk hun private belangen nastreven. Deze teloorgang is de oorzaak van de fundamentele problemen waar we nu in de digitale wereld mee te kampen hebben: van desinformatie tot trolling en van privacy-schendingen tot cyber-pesten. PublicSpaces is opgericht om het publieke belang te verdedigen waardoor publieke waarden weer centraal komen te staan en er veilige en betrouwbare omgevingen in het online domein worden gecreëerd.

Wat is PublicSpaces
PublicSpaces is een coalitie van een twintigtal partijen in de publieke sector die werkzaam zijn in nieuwsmedia, erfgoed en cultuur. Deze partijen bereiken samen op maandbasis ongeveer 13 miljoen Nederlanders. Met elkaar hebben zij het dilemma gemeen:

  • dat de wettelijke grondslag van hun publieke financiering verplicht om tot een minimaal bereik en interactie te komen. Als we niet xxx-duizend bezoekers krijgen, worden we gekort op onze subsidie
  • dat zij, om aan deze wettelijke verplichting te voldoen, gebruik moeten maken van commerciële digitale platforms van derde partijen, bijvoorbeeld Facebook, Instagram en YouTube, voor wie de publieke taak geen prioriteit heeft
  • en dat hun inhoudelijke programmering vaak een zeer kritische houding aanneemt ten aanzien van deze platforms.

De coalitie is ervan overtuigd dat het alleen door een bundeling van krachten mogelijk is om deze afhankelijkheid te verminderen en hun bestaande operatie in lijn te brengen met hun inhoudelijke boodschap.

Wat wil PublicSpaces
PublicSpaces heeft de ambitie om het publieke domein op het internet te versterken en de afhankelijkheid van de platforms van commerciële aanbieders te verminderen. Veel functionaliteiten op het internet zijn zo ingeburgerd geraakt dat ze beschouwd kunnen worden als nutsfuncties. Denk aan navigatie, zoeken, online samenwerking, sociale media etc. De commerciële aanbieders opereren primair vanuit het perspectief van winstmaximalisatie, wat vaak haaks staat op het publieke belang dat door deze functies wordt bediend. Veel problemen van het online leven worden veroorzaakt door deze discrepantie: van privacy en datahandel tot fake news, trolling, en al dan niet verborgen beïnvloeding van politieke en maatschappelijke besluitvorming.

PublicSpaces wil deze problemen aanpakken door alternatieve ecosystemen van software te introduceren die op publieke waarden zijn gegrondvest. Deze ecosystemen bestaan vaak al, in meer of minder volwassen vorm, in de vorm van open source software. Het probleem hierbij is vaak dat deze software óf te weinig bekend, óf te weinig gebruiksvriendelijk is. PublicSpaces heeft de kennis, de mogelijkheden, het bereik, én de wens om met de gemeenschappen van open source ontwikkelaars te werken aan de schaalvergroting die nodig is om van deze alternatieven een succes te maken.

Wat is er tot nog toe al bereikt
PublicSpaces heeft in de twee jaar van zijn bestaan onderzoeken gestart naar

  • alternatieve systemen voor authenticatie en autorisatie (om niet meer afhankelijk te zijn van Facebook en Google om je te registreren of in te loggen – IRMA)
  • alternatieve systemen voor het achterlaten van reacties bij content (commenting tools – The Coral Project)
  • alternatieve systemen voor tracking die de privacy van de eindgebruiker centraal stellen (Matomo)
  • alternatieve systemen voor videoproductie en -distributie (PeerTube en Mastodon)

Enkele van deze projecten zijn inmiddels in productie genomen bij een deel van de coalitie.

Daarnaast heeft PublicSpaces de PublicBadge ontwikkeld, een digitale, aanklikbare waarborg dat de drager van deze badge aan zijn publiek aanbiedt om zijn betrokkenheid bij het PublicSpaces manifest te garanderen. De badge is bijvoorbeeld te vinden onderaan de sites van de VPRO, Eye Filmmuseum, OffCourse en Waag.

Ten slotte heeft PublicSpaces een Europees netwerk van gelijkwaardige partijen opgezet.

Wat is er nodig om de doelen te realiseren
PublicSpaces drijft grotendeels op vrijwilligerswerk van betrokken werknemers van de deelnemende partijen, financiële contributies vanuit de coalitie, en enkele succesvolle aanvragen bij diverse fondsen. Daarnaast heeft het ministerie van BZK een substantiële subsidie gegeven om de eerste grote PublicSpaces conferentie te organiseren in maart van 2021. PublicSpaces komt nu echter in een fase waarin professionalisering en continuïteit belangrijk zijn. Daarom streven we naar de inrichting van een klein programmabureau. Dit heeft tot taak

  • het netwerk te onderhouden en uit te breiden
  • communicatie en voorlichting te coördineren
  • nieuwe onderzoeken naar en implementaties van software voor te bereiden en uit te voeren.
Geert-Jan Bogaerts

Over de auteur

Geert-Jan Bogaerts is oprichter van het PublicSpaces-initiatief, nadat hij op Tweede Paasdag 2018 een eerste versie van het manifest schreef aan zijn keukentafel. Hij is nu voorzitter van de Stichting, wat hij combineert met zijn baan als Hoofd Innovatie & Digitale Media bij de VPRO. Daarvoor was hij onder andere journalist en correspondent (bij de Volkskrant), blogger, trainer en docent aan de RUG.