Eva Hofman heeft het druk. Met haar technologieportefeuille bij De Groene Amsterdammer en de huidige abrupte veranderingen binnen de wereld van big tech en politiek, is een duidende stem gewild. Voor De Groene schreef ze onder andere artikelen over het spanningsveld tussen big tech en de politiek, AI-boeken, de werking van Chatbots, de fuik van TikTok en vorig jaar over de bedreiging van de onafhankelijke journalistiek door big tech. In de tweede aflevering van Data Morgana schoof Eva aan om te praten over dit laatste onderwerp.
Aflevering twee gemist?
In oktober 2024 publiceerde je samen met Tim Luimes een artikel over de toekomst van onafhankelijke journalistiek en de negatieve invloed van big tech hierop. Je hebt hiervoor met veel betrokkenen uit de journalistieke branche gesproken. Wat viel je op in deze gesprekken? Wat is de houding van mensen ten aanzien van big tech?
Dat verschilt heel erg. Uiteindelijk moet iedereen zich verhouden tot big tech. Iedereen moet stukken schrijven die ook online weg te zetten zijn, wat niet meteen betekent dat het je stijl beïnvloedt. Maar je biedt artikelen voor een online publiek anders aan, dan aan een offline publiek. Veel media doen aan AB testen waarbij wordt gekeken op welke kop beter wordt geklikt. Ook de titel in een blad is vaak anders dan online. Een blad sla je al open uit interesse, een kop op sociale media moet wat wervender om de interesse te wekken van mensen die aan het scrollen zijn.
Ik zie wel een klein generatieverschil. Er is een aantal mensen heel enthousiast over bijvoorbeeld het online bereik; de mogelijkheid om mensen aan te spreken die je normaal niet zou aanspreken. Maar er is ook een jongere generatie die echt wat kritischer is. Zij zijn opgegroeid met sociale media: de digital natives. Zij stellen: leuk dat we veel online pushen, maar weet ook met wie je daar in zee gaat.
Welke andere invloeden van big tech platforms op de journalistiek zie je?
Een goed voorbeeld is het journalistieke medium Vice. Vice was vanaf het begin heel afhankelijk van sociale media en dan vooral van Facebook. Zij moesten heel goed opletten, want zodra Facebook iets aanpaste aan hun algoritme, moesten ze hun online beleid daarop aanpassen. Zo heeft het journalistieke platform twee van dit soort hobbels meegemaakt: ‘meaningful social interactions’ en ‘pivot to video’. De laatste ging erom dat Facebook plots video belangrijk vond en posts met video’s ging prioriteren. Als je geen video had, dan bleef je artikel onderaan hangen en zouden mensen het niet zien. Vice moest dus van de ene op de andere dag video’s gaan maken.
De andere grote wijziging, meaningful social interactions, kwam voort uit een verminderde interesse van Facebook in de media en een nieuwe interesse in mensen die met elkaar gingen interacteren op een ‘meaningful’ manier. Dat betekende dat een post waarop veel gereageerd werd, sneller werd laten zien. Media moesten dus controversiële dingen plaatsen die veel emoties opriepen om veel reacties de genereren en zichtbaarheid te behalen.
Bij de effecten hiervan is het belangrijk om onderscheid te maken tussen media die er al waren, de traditionele media, en media die begonnen als website en vanuit daar op sociale media beland zijn. Traditionele media, zoals De Groene, zijn niet afhankelijk van sociale media, maar toch wordt een groot deel van ons bereik bemiddeld door sociale media. Die media moeten zich afvragen: Welk deel van ons bereik is afhankelijk van wat er op die sociale media gebeurt? Welk deel van het bereik moet ik aanpassen zodat het aanslaat? En wat gebeurt er als die kraan ineens dichtgaat of er weer iets veranderd wordt? Facebook Canada is op een gegeven moment gestopt met nieuws pushen. Voor Facebook maakt dat niks uit, voor media wel. Dus de vraag is: Wat betekent het als je afhankelijk bent voor je bereik van een social medium en hoe kun je toch zorgen dat je op andere manieren ook je lezers kunt bereiken als je digitaal uit de etalage gehaald wordt?
Kun je antwoord geven op die vraag?
Mijns inziens is het een gevecht dat je niet kunt winnen op het moment dat je je al heel afhankelijk maakt van grote techbedrijven. Dan ben je uiteindelijk meer en meer aan het weggeven om maar boven water te blijven. Een onderzoeksplatform als Follow the Money is niet afhankelijk van advertentie-inkomsten online, die ook worden bemiddeld door big tech, maar voornamelijk van abonnees. Je moet als journalistiek medium eigenlijk zorgen dat je een divers portfolio aan manieren om je geld te verdienen hebt om onafhankelijk te blijven.
Is er recentelijk ook een wijziging geweest binnen de sociale media van big tech met een groot effect op de journalistiek?
Google is nu bezig met Google News. Het is geen social medium maar wel een big tech bedrijf dat veel invloed heeft op het bereik van Nederlandse media. Op dit moment presenteert Google naast linkjes als zoekresultaten, ook antwoorden op gerelateerde vragen. Als je in Nederland bijvoorbeeld googlet ‘wie was Donna Haraway’, dan zul je de voorbeeldvraag zien ‘is Donna Haraway een feminist’ en een klein stukje van Wikipedia met het antwoord op die vraag. Daardoor klik je niet snel op de hele link. Dit is een manier van Google om je daar, op Google, te houden. Ondertussen mist Wikipedia deze websitebezoekers en ga jij niet meer snel het hele verhaal lezen.
Hoe zie je de invloed van AI? Is dat de nieuwste technologische innovatie die grote invloed gaat hebben op de journalistiek?
Ja, we hebben het dan over prioriteren, teksten verzamelen en zelf genereren. Het is moeilijk om te zien wat er nu al is. Maar ik het lijkt erop dat Google uiteindelijk meer een antwoordmachine wordt dan een zoekmachine, waarbij het alle stukken geïndexeerd zal hebben, net als bij chatGPT. Het zal dan zelf antwoorden genereren op basis van die geïndexeerde teksten.
Uit het artikel dat je schreef in De Groene Amsterdammer bleek dat DPG Media best openstaat voor een deal met Open AI, het bedrijf achter ChatGPT. Wat zou dat betekenen?
Zo’n deal kan verschillende betekenissen hebben. DPG Media behelst een aantal kranten die onafhankelijk opereren met hun eigen statuten. Dat er zo’n groot concern als paraplu boven die titels hangt is in de basis niet heel gevaarlijk, behalve als het gaat om dit soort hele grote besluiten. Open AI heeft al het hele archief van de Volkskrant geïndexeerd. Dit is eigenlijk gestolen want er is voorbij de betaalmuur gegaan. Het wordt gebruikt als bronmateriaal voor een chatbot om van te leren. Als je vervolgens zo’n deal maakt, krijg je weliswaar betaald voor je stukken, maar is de vraag ook of je jezelf dan nog afhankelijker maakt van big tech. Dat weten we niet en met die vraag zijn alle media druk bezig. Kun je je zelf nog lostrekken en wat zou dat betekenen?
Het is nu prima dat DPG één eigenaar heeft, en de verdediging voor die constructie is dat de afzonderlijke kranten toch eigen statuten hebben. Op de redactionele keuzes van de krant mag een uitgever niet ingrijpen. Maar wat je nu bijvoorbeeld in Amerika ziet is dat Jeff Bezos, Amazon-CEO en eigenaar van de Washington Post, heeft besloten dat in de krant geen tech-kritische cartoons meer geplaatst mogen worden en dat de opiniepagina’s alleen nog maar mogen gaan over de vrije markt, kapitalisme en de vrijheid van meningsuiting. Deze baas grijpt dus toch ineens in en dat is in minder dan een half jaar gebeurd. Het maakt niet uit, totdat er iemand aan het roer staat bij wie het wel uitmaakt.
DPG media ontwikkelt ook een eigen advertentie-model. Met de mogelijke overname van RTL en daarmee ook de streamingsdienst Videoland, zou DPG met alle kanalen die eronder vallen enorm veel data kunnen verzamelen van gebruikers voor advertentiedoeleinden, iets waarvoor ze recentelijk de Big Brother Award van Bits of Freedom voor in ontvangst mochten nemen. Neemt de DPG zo zelf die advertentierol van big tech over en is dat dan de oplossing?
Ja, dus op het moment dat je één account hebt op DPG waarbij je vele websites kunt bezoeken, zoals nu.nl, Parool en Trouw, dan word je op al die platforms getracked. De DPG kan dan best een goed profiel van je maken. Ze creëren zo hun eigen in-house advertentiemodel en zijn daarmee hun eigen big tech. Dan is de vraag: wil je het monster worden dat je zelf probeert te ontlopen?
Wat vind jij?
Ik vind dat een slechte zaak.
Toen The Guardian aankondigde met X te stoppen als communicatiekanaal, werden zij hier enorm om geprezen. Is het voordelig voor media om dit soort ethische standpunten in te nemen en daarmee te winnen aan integriteit?
Als journalistiek platform ben je geen advertentiebureau, je bent een krant. Als journalist heb je een code waar je je aan houdt en meestal heb je een moreel kader waarmee je de wereld beschouwt, want het is werk waarmee je de democratie bewaakt. Op het moment dat die democratie letterlijk in gevaar is, door een platform als X, dan is het wat mij betreft heel logisch dat je daar prudent mee omgaat. En dat betekent ook dat je een keuze moet maken.
Maar ik denk niet dat het ze financiële winst heeft opgeleverd en dat mensen dachten ‘oh wat goed, nu neem ik een Guardian abonnement’. Dat weegt niet op tegen hoeveel verlies je lijdt als je inactief wordt op X.
Hoe vind jij verder dat de journalistiek zich moet verhouden tot big tech?
Ik wou dat ik optimistischer kon blijven, want dat was ik wel. Ik vond het een leuk idee dat de journalistiek z’n plaats had online. Nu zou ik vooral willen dat kranten big tech niet te belangrijk te laten worden in hun strategie, want op dat moment maak je jezelf afhankelijk van een veel te grillige club mensen. Die bazen van de techbedrijven zijn, zo is recent gebleken, stuk voor stuk heel emotionele mannen die hun oren naar welke autoritaire leider dan ook laten hangen. Wat we maken is veel te waardevol voor een afhankelijkheid van dit soort figuren. Journalistieke merken moeten in ieder geval een vorm van onafhankelijkheid bewaken. Misschien zit dat toch in meer abonnementsmodellen, nieuwsbrieven of toch meer papieren uitgaven, waarmee je je eigen etalage behoudt.
