Nieuw in het netwerk: ProDemos, huis voor democratie en rechtsstaat

Het zijn de waakhonden van de democratie en ze zitten dan ook recht tegenover het Binnenhof in Den Haag. ProDemos is het ‘huis voor democratie en rechtsstaat’ en is bijvoorbeeld bekend van de StemWijzer. ‘We leggen uit wat de spelregels zijn van de democratie en rechtstaat en laten zien wat je zelf kunt doen om invloed uit te oefenen’, legt Alex Hebing, technisch adviseur IT uit. We maken kennis met onze nieuwste coalitiepartner.

Hey Alex, wat doet ProDemos nou precies?

Het bezoekerscentrum van ProDemos staat recht tegenover het Binnenhof in Den Haag. Vanuit die plek en vanuit onze nevenvestiging nabij de tijdelijke huisvesting van de Tweede Kamer bieden we rondleidingen, educatieve programma’s, cursussen en diverse evenementen voor publiek. Jaarlijks ontvangen we tienduizenden scholieren, studenten, leden van politieke organisaties, toeristen en andere geïnteresseerden, die via ons ervaren hoe politiek, democratie en rechtsstaat functioneren. We nemen ze in Den Haag mee de Tweede Kamer in, maar we zijn ook actief in het land en werken samen met gemeenten, waterschappen, provincies, rechtbanken, onderwijsinstellingen en maatschappelijke organisaties. De meeste mensen kennen ons waarschijnlijk ook van de StemWijzer, één van de stemhulpen die we rond verkiezingen aanbieden.

Waarom wilden jullie je aansluiten bij PublicSpaces?

Het initiatief hiervoor komt vanuit de IT-afdeling, waar ik zelf werk als Technisch Adviseur, en onze insteek is vooral bewustwording. Wij vinden dat technologie die de democratie ondersteunt, zelf niet antidemocratisch mag zijn. Door lid te worden van PublicSpaces wil ProDemos bijdragen aan het maatschappelijke gesprek over digitale autonomie, transparantie en publieke alternatieven, en ook zelf stap voor stap bewuster omgaan met de technologieën die ons werk mogelijk maken.

Wat zijn de publieke waarden die vooral voor jullie organisatie belangrijk zijn?

Onpartijdigheid is voor onze organisatie essentieel. En technologie – maar dat hoef ik jullie niet uit te leggen – is niet neutraal. Technologieën waarbij belangrijke beslissingen worden genomen door private bedrijven met commerciële belangen, kunnen een antidemocratische uitwerking hebben en kunnen als zodanig een bedreiging vormen voor de democratische rechtsstaat. We hebben het dan bijvoorbeeld over ondoorzichtigheid over algoritmes, moderatiekeuzes en verdienmodellen.

Transparantie is dus eveneens belangrijk, maar ook bijvoorbeeld privacy. Het is eigenlijk heel vreemd dat we daar in de publieke sector al jaren over (moeten) praten: het zou vanzelfsprekend moeten zijn dat publieke organisaties niet voorzien in de eindeloze data- en profileringshonger van de grote techbedrijven.

Een andere belangrijke waarde voor ProDemos is toegankelijkheid. Dat gaat bij ons verder dan het wegnemen van fysieke of sociale drempels. Ook in het digitale domein willen we inzicht geven in democratische processen en eventuele belemmeringen daarbij. Kennis over de democratie moet voor iedereen bereikbaar zijn.

Wat hopen jullie met de PublicSpaces coalitie te bereiken?

ProDemos is vooral op zoek naar bewustwording en verkenning van de mogelijkheden. We willen open en nieuwsgierig onderzoeken hoe de debatten en mogelijkheden zich ontwikkelen, en zullen waar mogelijk naar verandering streven. We hopen de kennis en ervaring in het netwerk van PublicSpaces te gebruiken om te leren van anderen die met dezelfde problematiek worstelen. Wij zetten vooral in op het creëren van inzicht in, en reflectie op, de maatschappelijke implicaties van technologie en het identificeren van concrete, haalbare stappen in onze digitale strategie. Zo zijn we bijvoorbeeld recent overgestapt van X naar Mastodon en Bluesky, en zijn we vertrokken bij WeTransfer toen het bedrijf zich daar alle uitgewisselde bestanden ging toe-eigenen.

Waar willen jullie graag als eerste aan werken komend jaar op publiek, digitaal gebied?

ProDemos streeft naar een kader dat ons zal helpen technologie meer te benaderen vanuit de waarden die belangrijk voor ons zijn. Wat betekent het om zo veel mogelijk in te zetten op fair tech en hoe beoordelen we of de technologie die we inkopen of maken in lijn is met publieke en democratische waarden? Wat ons bijvoorbeeld zou helpen is een soort hygiëne-check die we zouden kunnen gebruiken als we nieuwe technologie aan gaan schaffen. Zoiets als de Digitale Spoelkeuken, eigenlijk, eventueel aangevuld met praktisch-organisatorische vragen, zoals: welke impact zal een overstap naar een alternatief hebben op de organisatie? Zijn er überhaupt goede alternatieven beschikbaar? En welke risico’s brengen die met zich mee?