De term Provenance is ontleend aan de kunstwereld, waar het wordt gebruikt om de authenticiteit van het auteurschap van een kunstwerk vast te stellen. In onze implementatie stelt Proof of Provenance iedereen die online informatie tot zich neemt in staat om te achterhalen wie de oorspronkelijke auteur is van de pagina waarop deze informatie staat. In 2022 rondde we het project af. Wat hebben we gemaakt en hoe kan je het zelf gebruiken?
De Proof of Provenance-extensie: het waarborgen van authentieke nieuwsvoorziening
Behalve PublicSpaces zaten NPO, Beeld en Geluid, de Koninklijke Bibliotheek, Waag Futurelab, VPRO, de stichting Privacy by Design en de Radboud Universiteit in het consortium. Deze partijen worden gedreven door een gemeenschappelijke zorg over de authenticiteit van onze nieuwsvoorziening. Eén van de uitgangspunten was dat we geen systeem willen ontwerpen dat een oordeel velt over de waarheid van een bericht – die pretentie zou al te arrogant zijn. Een ander belangrijk uitgangspunt is dat anonimiteit, indien gewenst, gewaarborgd moet zijn. De identiteit van de afzender is minder relevant dan diens authenticiteit.
Hieruit rolde de Proof of Provenance-extensie. Met de Proof of Provenance-extensie (enkel in Firefox), is de authenticiteit van online berichtgeving beter te waarborgen door elk bericht onverbrekelijk te verbinden aan een enkele auteur. Wie een artikel publiceert, kan dit artikel digitaal ondertekenen via de Irma-app. De digitale handtekening wordt zichtbaar gemaakt in de extensie. Op deze manier kun je controleren of het artikel daadwerkelijk door de betreffende auteur geschreven is. Een bericht van de satirische nieuwssite De Speld, GeenStijl, of de Volkskrant kunnen op deze manier allemaal hun eigen certificaten krijgen.
Na het installeren van de extensie kun je deze pagina in Firefox verversen. Je ziet rechtsboven een melding dat er twee Proof of Provenance-fragmenten zijn gevonden. Kun jij met de Proof of Provenance-extensie zien met welk citaat gesjoemeld is?
Een concreet voorbeeld
Stel dat je een website hebt waarop jonge vrouwen met anorexia hun verhaal kwijt kunnen. Bij zo’n gevoelig onderwerp is anonimiteit vaak een voorwaarde voor volwaardige deelname. Hoe kun je dan toch garanderen dat achter de afzonderlijke berichten geen man van middelbare leeftijd schuilgaat, die minder eerlijke motieven heeft? Dat is mogelijk doordat deelnemers aan zo’n openbaar forum een certificaat kunnen opvragen. Zo’n certificaat zou bijvoorbeeld kunnen worden uitgegeven door een instantie die hun claim (ik ben een jonge vrouw en lijd aan anorexia) kunnen verifiëren: de huisarts of een andere geregistreerde hulpverlener. De identiteit van de vrouw in kwestie is minder belangrijk dan de specifieke eigenschap die de authenticiteit van haar verhaal garandeert. In dit geval is dit leeftijd en het feit dat ze anorexia heeft. Op dezelfde manier zou je sites kunnen inrichten waar het centrale attribuut niet geslacht of leeftijd, maar locatie is, of beroep, of opleiding.
Het systeem kan ook toegepast worden in situaties waar het individu gevaar zou lopen, maar de berichtgeving wel een grote impact heeft: in Nederland betreft het dan bijvoorbeeld berichtgeving over het criminele milieu. In landen waar onafhankelijke journalisten gevaar lopen, kunnen berichten worden gecertificeerd door binnenlandse of buitenlandse instanties die hun professionaliteit en autonomie garanderen: uitgevers, grote mediabedrijven, of omroepen.
Hoe nu verder?
Het project is succesvol afgerond, zo benadrukt ook Egon Verharen die aangesloten was vanuit de NPO: ‘De werkende prototypes zijn opgeleverd. Daarnaast zijn alle bouwstenen open source beschikbaar gemaakt, dus iedereen kan ermee verder. Er zijn nog wel een aantal wensen voor een volgende fase. Zo wil het projectteam de plug-in bruikbaar maken voor meer content- managementsystemen. Zodat steeds meer redacties ermee kunnen werken. Maar dat is nog niet zo eenvoudig omdat redacties allemaal met verschillende CMS-systemen werken. Daardoor moeten we de plug-in steeds een beetje tweaken.’
PublicSpaces en partners delen de ambitie om verder te gaan. Het zou mooi zijn als we meer redacties zouden kunnen betrekken om het project op te schalen. Voor nu hebben de redacties van de VPRO, PublicSpaces en Waag gewerkt met de tool. We hebben nu laten zien dat het kan, de volgende stap is dat we de tool productiewaardig gaan maken.
