Duitsland heeft er al één, en Frankrijk is hard op weg: een nationaal fonds van waaruit publieke digitale initiatieven gesteund worden met een collectieve eigendomsstructuur. Op Europees niveau zien we ook graag een fonds ontstaan, want er is een constructieve geldstroom nodig om een gezonde digitale infrastructuur te waarborgen. Zeker met de Europese verkiezingen in het vooruitzicht in 2024, is het een perfect moment om hierover na te denken. Tijdens de conferentie in juni brachten we daarom beleidsmakers en maatschappelijke organisaties bij elkaar om een dergelijk fonds te onderzoeken. Waar staan we nu?
Het fonds: Europese steun voor gezonde digitale infrastructuur
De oproep voor een European Public Digital Infrastructure Fund is ontstaan nadat Frankrijk en 16 andere lidstaten waaronder Nederland het rapport ‘Towards a Souvereign Digital Infrastructure of Commons’ hadden uitgebracht. Daarna heeft OpenFuture een white paper geschreven over een dergelijk fonds. Het fonds zal moeten dienen als een ‘instrument for building out Digital Public Spaces in Europe’, waarmee het ook gelijk kan worden gezien als een eerste stap in de bewerkstelliging van de in december 2022 getekende ‘Europese Verklaring over digitale rechten en beginselen’. Een dergelijk fonds ondersteunt initiatieven die alternatieven ontwikkelen voor een gezonde publieke infrastructuur, in tegenstelling tot de digitale monopolisten waar burgers nu aan vastzitten.
Digital Commons tijdens de PublicSpaces conferentie
Om het voorgestelde fonds in het grotere daglicht te zetten brachten Waag, PublicSpaces, OpenFuture en Commons Network tijdens de conferentie beleidsmakers en maatschappelijke organisaties bij elkaar om zich over het fonds te buigen. Eén dag voorafgaand aan de conferentie brachten we zelfs al een dertigtal maatschappelijke organisaties samen om het voorgestelde fonds te bediscussiëren. Hier werd onder andere besproken welke projecten zo’n fonds zou moeten steunen, en of het fonds politiek neutraal moest zijn. De algemene consensus was dat een dergelijk fonds hard nodig is.
Een dag later organiseerden we twee ‘Digital Commons’ conferentiesessies (die je hier en hier kunt terugkijken) met een focus op de Europese aanpak van publieke digitale infrastructuren. Hier gaf demissionair staatssecretaris Van Huffelen in een videoboodschap blijk van haar steun voor het Civil Society Statement on Democratic Digital Infrastructure en specifiek het daarin genoemde Europese fonds. Ook vertegenwoordigers van een aantal lidstaten, Ron Rozendaal van het Nederlandse Ministerie van Binnenlandse Zaken en Adviseur Digitaal Beleid voor GroenLinks in het Europees Parlement Simona de Heer reageerden met steun.
Na de conferentie zet deze tendens zich voort wanneer Van Huffelen een brief stuurt naar de Tweede Kamer om haar visie op het gebied van digital commons uiteen te zetten. Ook hierin ondersteunt ze het Franse voorstel voor een Europese samenwerking en de gecoördineerde financiering van de Digitale Commons.
Hoe nu verder?
Een Europees fonds betekent meer mogelijkheden voor de Europese Unie om te investeren in publieke digitale infrastructuren. Zeker met de verkiezingen in 2024 in aantocht is het verder vormgeven van de digitale agenda van groot belang. Naast regulering, zoals de Digital Markets Act en Digital Services Act, zou een fonds betekenen dat er daadwerkelijk geïnvesteerd kan worden in publieke digitale infrastructuren. Op de conferentie is ook maar weer bewezen dat hier vanuit maatschappelijke groepen vraag naar is en vanuit de beleidshoek grote steun. Nu moet het nog in goede banen geleid worden.
Voor de huidige plannen op Europees niveau kun je deze pagina van Commons Network raadplegen. We hopen dat het maatschappelijk middenveld hierbij actief betrokken blijft en dat het opzetten van het fonds daadwerkelijk de juiste belangen dient.
Vanuit PublicSpaces blijven we het op de voet volgen.
