‘Er komt een paradigma-verandering aan in de manier waarop wij omgaan met sociale media’, was de belofte tijdens de PublicSpaces conferentie van een half jaar geleden. Tijd om te zien of we wat verder zijn gekomen met het inlossen van die belofte.
PubHubs is de naam van het initiatief waaraan de hoogleraren Bart Jacobs, José van Dijck en PublicSpaces samen werken. In die naam zitten twee kern-elementen besloten: Publiek en Hubs. In één zin: Publieke organisaties kunnen digitale hubs gebruiken voor interactie en communicatie met hun publiek. Als die hubs aan elkaar verbonden worden, ontstaat een (gedecentraliseerd) digitaal netwerk dat in principe de hele samenleving kan bestrijken.
De initiatiefnemers zijn gemotiveerd door de maatschappelijke behoefte aan een open (source), transparante, privacy-vriendelijke online omgeving waar publieke organisaties de verbinding met en tussen mensen mogelijk maken. Voor deze verbinding zijn we nu nog afhankelijk van partijen zoals Meta, de eigenaar van Facebook, Whatsapp en Instagram, Alphabet (Google en YouTube) en Twitter, net in handen gekomen van Elon Musk. Dit zijn partijen die altijd opereren vanuit één centraal belang: zoveel mogelijk geld verdienen om hun aandeelhouders de hoogst mogelijke waarde te leveren.
Dat centrale belang staat haaks op het publieke belang: het bevorderen van een open en eerlijke online dialoog tussen mensen en organisaties om zo tot een beter geïnformeerde en onderling meer verbonden samenleving te komen. De algoritmes van de partijen uit Silicon Valley bevorderen een ander type dialoog: eentje waarin vooral extreme meningen worden neergezet. Want die vallen meer op, worden vaker aangeklikt, en leiden tot meer terugkerend bezoek en dus meer inkomsten voor de eigenaar.
Publieke organisaties hebben een mandaat om primair een publiek belang te dienen. Doen ze dat niet, dan verzaken ze hun maatschappelijke plicht. PubHubs gaat ervan uit dat dit publieke belang zich uitstrekt tot het digitale domein. Een organisatie die zijn eigen hub inricht, draagt zelf de verantwoordelijkheid voor wat zich daarop afspeelt: welke content wordt geplaatst, dat er niet wordt getrold, dat er geen spam wordt geplaatst, en dat gebruikers zich gedragen volgens een set van regels die door de organisatie zelf wordt bepaald – en dus niet door een anoniem commercieel directeur, ergens ver weg, die nergens op aangesproken kan worden.
Worden die regels overtreden, dan moet de ‘eigenaar’ (beheerder) van de hub in actie komen; en gebeurt dat niet, dan kunnen andere gebruikers deze beheerder daarop aanspreken.. Bijvoorbeeld: de VPRO richt zijn eigen hub in, en daarbinnen worden ruimtes gecreëerd voor diverse programma’s en thema’s die deze omroep belangrijk vindt; rond Tegenlicht, de Avondshow van Arjen Lubach, of het thema van klimaatverandering. Binnen zo’n ruimte (die we voorlopig ‘subhub’ of ‘room’ noemen) kan de omroep content plaatsen, maar ook het publiek zou daar zijn ei kwijt kunnen. Gebeurt er iets dat niet door de beugel kan, dan wordt de VPRO daarop aangesproken.
Per hub-ruimte kan bovendien worden bepaald of en hoe deelnemers aan het debat zichzelf identificeren: met hun echte naam, in sommige gevallen, of soms met alleen een specifiek vastgesteld persoonskenmerk: leeftijdscategorie of woonplaats bijvoorbeeld. Dat laatste is van belang omdat je je kunt voorstellen dat in sommige subhubs pseudonimiteit gewenst is, en je tegelijkertijd wilt vermijden dat trollen er misbruik van kunnen maken. Stel dat er een subhub wordt ingericht die bedoeld is voor jonge vrouwen met een eetstoornis, dan kan die zo worden ingericht dat hij uitsluitend toegankelijk is voor vrouwen in de leeftijdscategorie 12-30. En zelfs kan geregeld worden dat er sprake moet zijn van een officieel vastgestelde diagnose door een BIG-geregistreerde zorgverlener, om zo te vermijden dat anorexia-goeroes vrij spel krijgen. Om dat te realiseren wordt de door Jacobs ontwikkelde app IRMA ingezet, die ‘authenticatie zonder identificatie’ mogelijk maakt.
Het komende jaar worden de eerste bèta’s ontwikkeld. We ontwikkelen experimentele omgevingen rond Mind, de koepelorganisatie voor patiëntenverenigingen in de geestelijke zorg; het VPRO-programma Tegenlicht; we werken met de bibliotheek Midden-Brabant rond hun initiatief Kenniscloud en mogelijk voegt zich daarbij ook nog de organisatie van de gemeente Amsterdam die de festiviteiten rond het 750-jarig bestaan van die stad opzet en daarbij de inwoners nauw wil betrekken.
Een klankbordgroep van bij PublicSpaces aangesloten organisaties verzamelt use-cases, organiseert testen, en praat mee over de technische ontwikkeling; maar zeker zo belangrijk in die klankbordgroep is de discussie over beheer en bestuur van PubHubs. Want uiteraard willen we dit compleet conform publieke waarden inrichten en zo democratisch en transparant mogelijk opzetten.
PublicSpaces is van plan om in mei 2023 de derde editie van de grote PublicSpaces conferentie te organiseren. En het zou prachtig zijn als we erin slagen om dan de eerste echte publieke beta te lanceren.
