Met een nieuwe kabinetsperiode in zicht is het belangrijk dat we politieke partijen zich laten richten op het digitale domein. Daarom zijn we blij dat in de eerste week van november tijdens IMPAKT Festival 2023 het Digitale Stembusakkoord is ondertekend. Negen politieke partijen ondertekenden dit akkoord waarin maatregelen worden beschreven voor een betere bescherming van mensenrechten bij digitalisering.
Standpunten voor de politiek
Om de politiek te stimuleren tot oplossingen te komen voor verschillende maatschappelijke problemen in het digitale domein, hebben Amnesty International, Bits of Freedom, Open State Foundation, PublicSpaces, SETUP en WAAG in samenwerking met IMPAKT het initiatief genomen om tot een stembusakkoord te komen. Gezamenlijk ontwikkelden zij een akkoord om de noodzaak voor politieke aandacht in de komende kabinetsperiode te benadrukken. In het akkoord worden negen inhoudelijke standpunten beschreven, die bedoeld zijn om de politiek aan te sporen deze standpunten te ondersteunen. Het Digitale Stembusakkoord is op 4 november ondertekend door PvdA/GL, D66, CU, PvdD, SP, VOLT, DENK en Bij1 het digitale stembusakkoord. Bovendien gaf NSC, de partij van Omtzigt, aan zich inhoudelijk te kunnen vinden in de gedachte achter het digitale stembusakkoord, ook al is de partij terughoudend in het sluiten van stembusakkoorden.
Open broncode, open data, open standaarden en publieke waarden
Eén van de punten die wordt beschreven is de verplichting van de overheid en de door haar gefinancierde publieke organisaties om open broncode software en open standaarden te gebruiken. Geert-Jan Bogaerts, voorzitter van PublicSpaces, benadrukt het belang hiervan door te wijzen op het feit dat overheidsinstanties en publieke organisaties de neiging hebben te opereren als een bedrijf wanneer zij investeringen doen. Door dit soort bedrijfsvoering voelen instellingen vaak de drang om over te gaan tot digitale praktijken waar we tegen strijden, terwijl dit eigenlijk maatschappelijke organisaties zijn met hopelijk ook een maatschappelijke bedrijfsvoering.
Om deze praktijken te voorkomen, pleit PublicSpaces voor investeringen gebaseerd op publieke waarden en gemeenschappelijke maatschappelijke inspanningen. Op het moment dat je open source, open standaarden en open data kunt afdwingen dan heb je een benadering die het top down van de politiek kan combineren met het bottom-up van de maatschappelijke organisaties.
Invloed op toekomstig beleid
Verrassend was de ondertekening van Tweede Kamerlid Hawre Rahimi namens de liberale VVD met de nuance dat hoewel hij het belang van alle standpunten erkent, niet alles de volgende dag gerealiseerd kan worden. Op dit moment vertegenwoordigen de ondertekenende partijen samen maar liefst 70% van de zetels in de Tweede Kamer. Dit geeft hen een aanzienlijke invloed op het digitale beleid in Nederland. Het doel van het akkoord is dan ook om een beleidsmatige notitie te creëren die wordt overgedragen aan de partijen die een nieuw kabinet gaan vormen. Deze notitie kan zelfs worden opgenomen in het regeerakkoord, wat concreet beleid zou betekenen. Dit is namelijk de tweede keer dat een stembusakkoord tot stand is gekomen. In 2021, tijdens de vorige kabinetsperiode, werd al een eerder stembusakkoord opgesteld. Gedurende die kabinetsperiode kwamen veel van dezelfde kwesties herhaaldelijk naar voren, waarmee de noodzaak van het Digitale Stembusakkoord voor een tweede keer benadrukt wordt.
Een internet gebaseerd op publieke waarden
Na de ondertekening van het Digitale Stembusakkoord zal PublicSpaces actief betrokken blijven bij de opvolging ervan. Door gesprekken op diverse niveaus zullen we zorgen dat de gemaakte verwachtingen worden omgezet in concreet beleid. Dit akkoord biedt ons het instrument om verantwoording af te leggen en de handtekeningen betekenis te geven.
Cruciaal is het inzicht dat zowel de Tweede Kamer als de departementen behoefte hebben aan meer expertise in digitale aangelegenheden. Het is van groot belang dat Kamerleden goed geïnformeerd zijn over deze zaken, zodat zij kunnen bijdragen aan effectieve besluitvorming en toezicht. Het Digitale Stembusakkoord markeert een belangrijke stap, maar ons werk gaat door om ervoor te zorgen dat de digitale toekomst van Nederland wordt vormgegeven volgens publieke waarden en het algemeen belang.
